Dlaczego logopeda jest potrzebny w szkole?

Patrycja Malinowska

Z pomocy szkolnego logopedy może skorzystać każdy uczeń, który tego potrzebuje. Terapia logopedyczna w naszej szkole najczęściej odbywa się w grupach. Sprzyja to nawiązywaniu relacji, a dzieci, ćwicząc z rówieśnikami, nie czują się gorsze.

Czym zajmuje się logopeda w szkole?

Aby zrozumieć rolę szkolnego logopedy, warto najpierw chwilę pochylić się na tym, kim w ogóle jest logopeda. Jest to specjalista, który zajmuje się diagnozą oraz terapią wad wymowy/zaburzeń mowy u dzieci i dorosłych. Podczas zajęć logopedycznych w szkole dzieci usprawniają narządy artykulacyjne, uczą się, jak prawidłowo oddychać, kształtują pamięć słuchowo-wzrokowo-ruchową oraz motorykę małą, czyli sprawność dłoni i palców. Ćwiczą również słuch fonematyczny, który umożliwia różnicowanie dźwięków mowy (np. dźwięczne 'g’ i bezdźwięczne 'k’), prawidłową dykcję i emisję głosu oraz rozwijają zdolności komunikacyjne i społeczne.

Logopeda to specjalista, który zajmuje się diagnozą oraz terapią wad wymowy/zaburzeń mowy u dzieci i dorosłych.

Logopeda w szkole współpracuje z rodzicami oraz wychowawcami, przekazując im informacje o postępach w rehabilitacji mowy uczniów. Na bieżąco konsultuje się także ze szkolnym zespołem psychologiczno-pedagogicznym. Do jego obowiązków należą również działania związane z profilaktyką logopedyczną.

Kto może skorzystać z pomocy?

Z pomocy szkolnego logopedy skorzystać może każdy uczeń, który tego potrzebuje. Aby wyłowić dzieci z wadami wymowy i problemami artykulacyjnymi, logopeda przeprowadza wśród uczniów badania przesiewowe. Dzieci, które wymagają wsparcia, otrzymują zaproszenie na zajęcia. Na terapię logopedyczną kierowane są również dzieci, które posiadają orzeczenia z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej ze wskazaniami do terapii logopedycznej.

Rodzice, których niepokoi mowa dzieci mogą również sami zgłosić się do szkolnego logopedy. Wtedy zostanie przeprowadzone spotkanie, podczas którego logopeda dokona oceny mowy danego dziecka i przygotuje informację zwrotną dla rodziców.

Co po badaniu przesiewowym?

Praca logopedy w szkole zaczyna się od przeprowadzenia badania przesiewowego. W ten sposób „wyłapuje” się dzieci, które mają problemy z wymową.

Przesiewowe badanie logopedyczne jest szybką oceną takich umiejętności jak: rozumienie mowy, nadawanie mowy (wytwarzanie i przekazywanie treści za pomocą mowy), artykulacja, budowa i sprawność narządów mowy oraz przebieg funkcji prymarnych, czyli aktywności w obszarze ustno-twarzowym, które poprzedzają rozwój mowy i artykulacji, m.in. gryzienie, żucie, połykanie.

Przesiewowe badanie logopedyczne jest szybką oceną takich umiejętności jak: rozumienie mowy, nadawanie mowy, artykulacja, budowa i sprawność narządów mowy oraz przebieg funkcji prymarnych.

Przesiewowe badanie logopedyczne nie kończy się diagnozą logopedyczną, a informacją dla rodziców o tym, czy mowa ich dziecka rozwija się prawidłowo, czy też obserwujemy jakieś nieprawidłowości, które wymagają przeprowadzenia pełnej diagnozy logopedycznej. Taka informacja zawiera opis obserwowanych zjawisk oraz ewentualnej potrzeby konsultacji z innymi specjalistami i podjęcia systematycznej terapii logopedycznej.

Następnie dzieci dzielone są na grupy zajęciowe, które składają się najwyżej z 4 osób, bądź uczęszczają na terapię indywidualną. Terapia logopedyczna w naszej szkole najczęściej odbywa się w grupach. Ma to sporo zalet, bo grupy sprzyjają nawiązywaniu relacji, a biorące w nich udział dzieci, ćwicząc z rówieśnikami, nie czują się inne, gorsze. Wspólnota doświadczeń wzmacnia ich wiarę w siebie.
Terapia logopedyczna opiera się na indywidualnie opracowanym planie, w którym znajduje się wywołanie odpowiednich głosek, utrwalenie prawidłowego wzorca, zautomatyzowanie nowej głoski.

A może dziecko wyrośnie z problemów z mową?

Sporym błędem, jaki popełniają rodzice jest oczekiwanie, że dziecko „wyrośnie” z problemów z mową. Niestety, nierzadko wraz z wiekiem kłopoty się nasilają. Na problemy z artykulacją nakłada się dyskomfort w mówieniu, a często także brak akceptacji w grupie rówieśniczej. Według fachowców z Polskiego Związku Logopedów już trzylatek powinien mówić w sposób zrozumiały dla innych osób. Jeśli tak nie jest – wskazana jest konsultacja logopedyczna.

Wśród wielu przyczyn zaburzeń mowy jest między innymi wzrost zachorowań na różnego rodzaju alergie – niedrożny nos, częste infekcje powodują kłopoty z prawidłowym oddychaniem. Kolejną przyczyną są wady zgryzu czy życie w pośpiechu. Brak czasu na rozmowy z dzieckiem czy wspólne czytanie książeczek ma wpływ na zaburzenia w rozwoju mowy i kompetencji komunikacyjnych.

Czy mowa wpływa na człowieka?

Mowa bez wątpienia ma ogromny wpływ na kształtowanie relacji społecznych, daje możliwość formułowania i wyrażania myśli, sądów, uczuć i upodobań.

Jej prawidłowy rozwój ma ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości człowieka już od najmłodszych lat. Od stanu mowy dziecka w dużej mierze zależy, jak opanuje umiejętności czytania i pisania, które są niezwykle istotne dla procesu uczenia się. To dzięki niej możemy przyswajać i przekazywać treści ze wszystkich przedmiotów w szkole, a to jest gwarancją sukcesu szkolnego.

Przeczytaj również: Jaka jest rola świetlicy szkolnej?

Jak wyglądają zajęcia z logopedą w naszej szkole? Badania ankietowe wśród uczniów.

Obecnie na terapię logopedyczną w Międzynarodowej Szkole Podstawowej Paderewski w Lublinie zapisanych jest ponad 100 dzieci. Ta pokaźna liczba wskazuje na duże zapotrzebowanie na tego typu zajęcia w naszej szkole. 60 uczniów spośród moich podopiecznych wzięło udział w ankiecie, która dotyczyła zajęć logopedycznych.

Zadałam następujące pytania:

Czy lubisz chodzić na zajęcia logopedyczne?
Czy zajęcia logopedyczne są ciekawe?
Czy czujesz potrzebę uczęszczania na zajęcia logopedyczne?
Czy widzisz postępy swojej pracy?
Czy regularnie ćwiczysz w domu?
Czy przynosisz zeszyt na zajęcia?

Wnioski są następujące. 93% ankietowanych bardzo lubi, lubi bądź raczej lubi uczęszczać na zajęcia logopedyczne. Dzieci oceniają zajęcia jako bardzo ciekawe, ciekawe bądź raczej ciekawe w 95%. W pytaniu dotyczącym potrzeby uczęszczania na zajęcia 78% stwierdziło taką konieczność, natomiast 22% nie widziało zbyt dużej potrzeby. Postępy swojej pracy widzi 87% uczniów, co napawa optymizmem. W domu ćwiczy 54% z ankietowanych. Zeszyt na zajęcia zawsze, bardzo często lub często przynosi 77% z nich.

Po analizie wyników stwierdzam, że poziom satysfakcji uczniów dotyczący zajęć logopedycznych jest zadawalający. Pracy wymaga uświadomienie uczniom, jaki jest cel zajęć logopedycznych oraz poszerzenie ich świadomości i wiedzy w tej dziedzinie. Apeluję i proszę rodziców o regularne ćwiczenie w domu, odrabianie prac domowych i przynoszenie zeszytów na zajęcia. Wtedy efekty pracy będzie mogło dostrzec 100% uczniów.

Poniżej szczegółowy wykaz odpowiedzi z ankiety.

1. Czy lubisz chodzić na zajęcia logopedyczne?

	wybór odpowiedzi	suma odpowiedzi
a	nie lubię	0
b	raczej nie lubię	4
c	raczej lubię	10
d	lubię	20
e	bardzo lubię	26
	suma	60

2. Czy zajęcia logopedyczne są ciekawe?

	wybór odpowiedzi	suma odpowiedzi
a	nie ciekawe	1
b	raczej nie ciekawe	2
c	raczej ciekawe	11
d	ciekawe	24
e	bardzo ciekawe	22
	suma	60

3. Czy czujesz potrzebę uczęszczania na zajęcia logopedyczne?

	wybór odpowiedzi	suma odpowiedzi
a	nie potrzebuję	8
b	raczej nie potrzebuję	5
c	raczej potrzebuję	16
d	potrzebuję	17
e	bardzo potrzebuję	14
	suma	60

4. Czy widzisz postępy swojej pracy?

	wybór odpowiedzi	suma odpowiedzi
a	nie widzę	2
b	raczej nie widzę	6
c	raczej widzę	5
d	widzę	16
e	bardzo widzę	31
	suma	60

5. Czy regularnie ćwiczysz w domu?

	wybór odpowiedzi	suma odpowiedzi
a	nie ćwiczę	4
b	rzadko ćwiczę	6
c	ćwiczę od czasu do czasu	16
d	dużo ćwiczę	16
e	bardzo dużo ćwiczę	18
	suma	60

6. Czy przynoszę zeszyt na zajęcia?

	wybór odpowiedzi	suma odpowiedzi
a	nigdy	9
b	rzadko	5
c	często	10
d	bardzo często	24
e	zawsze	12
	suma	60

Jakie zmiany są obserwowane po zajęciach?

O zaletach wynikających z uczestnictwa dziecka w zajęciach logopedycznych można by pisać długo. Dla mnie najważniejsze jest jednak to, że dzieci zyskują dużą samoświadomość. Zaczynają rozumieć, że sposób wypowiadania się również może wpływać na to, jak będą odbierani przez społeczeństwo, czy zostaną ocenieni jako osoby kompetentne czy też nie. Trzeba pamiętać o tym, że nasza mowa – komunikacja to nie tylko wymiana i przekazywanie informacji, lecz także proces, w którym istotne znaczenie mają emocje, myśli oraz zachowania. Ogromną wartością dodaną jest fakt, że dzieci otwierają się na swoich rówieśników, na występy artystyczne czy, co najważniejsze, na swobodne wyrażanie siebie w codziennych rozmowach. Dziecko z wadą wymowy często bywa nieśmiałe, zamknięte w sobie, ma niską samoocenę. Takie dziecko woli nie odpowiadać, udawać, że jest nieprzygotowane czy mało zdolne niż narażać się na ujawnianie swojej wady. Uczniowie z zaburzeniami mowy często funkcjonują w szkole poniżej swoich możliwości. Dzięki zajęciom logopedycznym udaje się wzmacniać dzieci, wpływać pozytywnie na ich samoocenę i wiarę we własne możliwości, gdy zostaje osiągnięty kolejny etap pracy nad daną głoską.

Zajęcia z logopedą w szkole to doskonały sposób na rozwój językowy i komunikacyjny dziecka. Indywidualne podejście, specjalistyczna pomoc i praca w małych grupach pozwala na skoncentrowanie się na trudnościach dziecka i przezwyciężenie ich. Warto pamiętać, że im wcześniej zostaną zdiagnozowane i zacznie się pracować nad trudnościami językowymi, tym łatwiej będzie je przezwyciężyć. Dlatego praca z logopedą w przedszkolu i szkole to inwestycja w przyszłość dziecka.

Bibliografia:

1. Grabias S. (2015): Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii. [W:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Red. S. Grabias., J. Panasiuk., T. Woźniak. Lublin, s. 13-39.

2. Czaplewska E. (2011): Diagnoza zaburzeń rozwoju artykulacji. [W:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki. Sopot, s. 65-121.

3. Cyl B. (2011): Diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy. Katowice.

4. https://strefaedukacji.pl/logopeda-w-szkole-jak-wyglada-jego-praca-pomoc-dla-dzieci-z-wadami-wymowy-kto-moze-skorzystac-z-bezplatnych-zajec-z-logopeda-w/ar/c5-16939871, dostęp 18.06.2024 r.

5. https://akademialogopedy.pl/przesiewowe-badania-logopedyczne-okiem-praktyka/, dostęp 18.06.2024 r.

6. https://www.uwe.edu.pl/pl/blog/szkolny-logopeda-na-czym-polega-jego-praca, dostęp 18.06.2024 r.

7. https://ppporneta.szkolnastrona.pl/a,26,wplyw-wad-wymowy-na-osiagniecia-szkolne, dostęp 18.06.2024 r.

Patrycja Malinowska – logopedka w Międzynarodowej Szkole Podstawowej Paderewski w Lublinie, wychowawczyni świetlicy szkolnej klas II, współorganizatorka wydarzeń szkolnych, m.in. Szkolnego Konkursu na Mistrza Czytelnictwa i Pięknego Czytania, wystawy artystycznej uczniów ze świetlic klas I-III „Co nam w duszy się maluje”.