Jak pomóc dziecku zostać matematykiem?

Iwona Filip

Gdy nieumyślnie stawiamy bariery w rozwijaniu zdolności matematycznych we wczesnym dzieciństwie, może to zaważyć na przyszłej karierze dziecka. Wyniki edukacji matematycznej zależą od dopasowania treści kształcenia do możliwości dzieci, ale też od formy, w jakiej zdecydujemy się przekazać uczniom wiedzę.

Matematyka od najmłodszych lat

Nieraz słyszymy, że największe niepowodzenia w szkole dzieci odnoszą w dziedzinie matematyki. Jeżeli rodzice na samym początku edukacji twierdzą, że ich dzieci świetnie sobie radzą z myśleniem matematycznym, a potem, nagle pojawiają się problemy w szkole, to gdzie tkwi błąd?

Ważne, abyśmy pamiętali, że nauka matematyki nie rozpoczyna się w szkole podstawowej, ale dużo wcześniej. Można powiedzieć, że edukacja matematyczna jest połączona z intensywnym rozwojem myślenia i hartowaniem dziecięcej odporności na ponoszone w przyszłości porażki bądź popełniane błędy.

Nie tylko zadania

Myślę, że dla niejednego nauczyciela i rodzica głównym sposobem uczenia się matematyki jest rozwiązywanie zadań, które ściśle łączy się z pokonywaniem przez dziecko trudności. Zadania z treścią często stanowią dla dzieci ogromny stres.

Młodzi ludzie nie rozumieją matematycznych abstrakcji i nie dostrzegają zależności między liczbami. Jeżeli uczeń ma problem z prostymi zadaniami, z czytaniem ze zrozumieniem bądź stosowaniem wiedzy praktycznej w zadaniach, to na pewno zadania złożone są dla niego jeszcze większym problemem.

Uważam, że jedną z lepszych metod nauczania matematyki, również w szkole podstawowej, jest nauka przez zabawę, dociekanie i samodzielnie dochodzenie dzieci do rozwiązań.

Efektywność rozwoju, a także wyniki edukacji matematycznej zależą nie tylko od dopasowania treści kształcenia do możliwości intelektualnych dzieci, ale też od formy,
w jakiej zdecydujemy się przekazać uczniom wiedzę.

Zanim zaczęłam pracę jako nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej, pracowałam także w przedszkolu. W pracy z dziećmi wykorzystywałam wówczas treści programowe zawarte w „Dziecięcej Matematyce” według metody profesor Edyty Gruszczyk Kolczyńskiej.

Metoda ta pozwala wprowadzać pojęcia matematyczne oraz rozwijać logiczne myślenie dziecka dzięki wspólnym zabawom.

Ważna rola rodzica

W nauczaniu matematyki ogromną rolę odgrywają także rodzice dziecka. Od najmłodszych lat powinni oni wyjaśniać, tłumaczyć i opowiadać o tym, co jest ważne i potrzebne w życiu. Dorośli muszą pozwolić dziecku mówić, a sami nauczyć się słuchać.

Nazywanie przez dziecko przedmiotów oraz wykonywanych czynności sprzyja koncentracji uwagi i pomaga dostrzegać to, co jest ważne. W edukacji matematycznej bardzo istotne są osobiste doświadczenia związane z tworzeniem pojęć, rozwijaniem myślenia dziecka już w okresie, kiedy przebywa ono pod opieką rodzica w domu czy uczęszcza do przedszkola.

Mowa dziecka jest także bardzo ważna. Często dziecięcy sposób formułowania myśli jest wskazówką dla nauczyciela i rodzica, aby stwierdzić, czy rozumowanie dziecka jest poprawne.

Nauczanie matematyki w klasach 1-3 ściśle powiązane jest z nauczaniem matematyki w przedszkolu. Obejmuje ono te same kręgi tematyczne, jednakże naucza się jej systemem spiralnym tzn., że co roku wraca się do tych samych treści na coraz wyższych poziomach, rozszerzając ich zakres.

Z czym wychodzimy z przedszkola?

Pobyt dziecka w przedszkolu kojarzy się głównie z zabawą. Warto jednak pamiętać, że dzięki mądrej zabawie dziecko zdobywa wiele umiejętności i nabywa wiedzę. Będąc rodzicem dobrze jest mieć świadomość, czego możemy/powinniśmy oczekiwać od dziecka po ukończeniu edukacji przedszkolnej.

Treści programowe wychowania przedszkolnego określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U Z 2017r. poz. 356). Zgodnie z nią dziecko, które kończy przedszkole i rozpoczyna naukę w szkole podstawowej powinno w zakresie edukacji matematycznej:

liczyć obiekty i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego,
wyznaczać wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcach lub innych zbiorach,
ustalać równoliczność dwóch zbiorów i posługiwać się liczebnikami porządkowymi,
rozróżniać stronę prawą od lewej,
określać kierunki i ustalać położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów,
wiedzieć na czym polega pomiar długości i znać proste sposoby mierzenia,
znać stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.

Nauka płynąca z życia

Ważne jest, aby wykorzystywać sytuacje z dnia codziennego i to, co znajduje się w domu, przedszkolu i szkole. Doskonałym przykładem jest np. wspólny spacer, podczas którego warto liczyć drzewa, samochody, rozwiązywać praktyczne zadania czy liczyć w pamięci (o ile dziecko dobrze liczy na konkretach).

Nie ma dzieci, które rozumują źle. Każdemu dziecku trzeba jedynie dać pole do wielu doświadczeń matematycznych oraz dostosować tempo pracy do indywidualnych możliwości.

Ćwiczenia wykonywać należy precyzyjnie, by od najmłodszych lat systematycznie przygotowywać dziecko do nauki w szkole.

Pamiętajmy o tym, że dzieci lubią zadania proste i jasne. Dlatego nie możemy zapomnieć o ważnej zasadzie: „Mało słów, a dużo działania” – po prostu bawmy się matematyką.

Bibliografia:

1. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska Dziecięca matematyka. Edukacja matematyczna dzieci w domu, w przedszkolu i szkole.
2. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska E., Skura M., Skarbiec Matematyczny, poradnik metodyczny klasa 0 i klasy I–III, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005
3. Urszula Ordon Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Wykorzystanie metod aktywizujących przez nauczycieli przedszkoli i klas I–III – raport z badań
4. Autorski projekt wychowawczo –dydaktyczno – teatralny z elementami metody Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej „Matematyczne przygody zwierząt”
5. Bilewicz-Kuźnia B., Parczewska T., Entliczek, pentliczek. Ku dziecku. Metoda projektów w edukacji małego dziecka, Nowa Era, Warszawa 2010
6. Gruszczyk-Kolczyńska E., Jak kształtuje się u dzieci psychiczna dojrzałość do uczenia się matematyki, „Wychowanie w przedszkolu” nr 8, 1988
7. http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000356/O/D20170356.pdf – DZIENNIK USTAW RP Warszawa, dnia 24 lutego 2017 r.
8. http://www.profesor.pl/publikacja,17166,Artykuly,Trudnosci-w-uczeniu-sie-matematyki-uczniow-klas-I-III
9. http://www.bc.ore.edu.pl/Content/855/T116%2C+Odczarowac+matematyke.pdf

Iwona Filip – nauczycielka i koordynatorka edukacji wczesnoszkolnej w Szkole Podstawowej Paderewski, wychowawczyni klasy pierwszej

Jak pomóc dziecku zostać matematykiem?

Bibliografia:

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

Licencja CC BY-SA