Jak wykorzystuję schematy widocznego myślenia na lekcjach?

Barbara Gondek-Błaszków

Schematy/rutyny widocznego myślenia zostały opracowane przez zespół badaczy z Uniwersytetu Harvarda w ramach projektu Visible Thinking w Project Zero. Są to praktyki, które kierują procesami myślowymi i stymulują ich aktywność.

Wierząc, że uczenie się jest konsekwencją myślenia, lubię obserwować ten proces na moich lekcjach, wykorzystując właśnie rutyny widocznego myślenia (Visible Thinking Routines). Stosując je, mogę uczestniczyć w procesie myślowym moich uczniów i są one pretekstem, aby uczniowie pozwolili mi na to (co wcale nie jest oczywiste). Uważam taką możliwość za przywilej.

 

Dlaczego warto stosować schematy widocznego myślenia na lekcjach?

• Są to bardzo proste i zrozumiałe schematy.
• Mogą być stosowane na każdej lekcji i dobierane odpowiednio do celu, jaki chcemy osiągnąć z naszymi uczniami.
• Wymagają od uczniów korzystania z ich wcześniej nabytej wiedzy, co sprawia, że oni sami chętnie je stosują.
• Kiedy myślenie naszych uczniów staje się ‘widoczne’, a więc dzieje się nie tylko w ich głowach, to można je udoskonalić.

 

Jakie są RODZAJE SCHEMATÓW widocznego myślenia
i jakie niosą korzyści dla uczniów?

---

Rutyna THINK-PAIR-SHARE (POMYŚL – PRZEDYSKUTUJ Z KOLEGĄ- PODZIEL SIĘ WNIOSKAMI)

Schemat ten wykorzystuję właściwie w każdym momencie lekcji: po przeczytaniu, po wysłuchaniu tekstu, postawieniu pytania, zasugerowaniu problemu.

Krok 1: Uczniowie najpierw samodzielnie analizują problem/zagadnienie/pojęcie.

Krok 2: Uczniowie dyskutują nad zagadnieniem w parach.

Krok 3: Uczniowie dyskutują na forum klasy.

Korzyści dla ucznia: Każdy uczeń jest zaangażowany w proces myślenia, uczniowie czują się bezpiecznie, dyskutując najpierw w parach swoje pomysły zanim podzielą się nimi w większym gronie.

 

Rutyna SEE –THINK–WONDER (WIDZĘ – MYŚLĘ – ZASTANANAWIAM SIĘ)

Schemat ten sprawdza się, gdy oglądamy fragment filmu, patrzymy na zdjęcie.

Krok 1: Uczniowie najpierw mówią co widzą na obrazku, w filmie: widzę …

Krok 2: Uczniowie mają dokończyć zdanie: sądzę, że …

Krok 3: Uczniowie spekulują, mówią, co ich zastanawia : zastanawiam się, czy….zastanawiam się, dlaczego…

Korzyści dla ucznia: Uczeń formułuje najpierw bardzo proste myśli, powoli przechodząc do wyrażania szczegółowych opinii.

 

Rutyna THINK-PUZZLE-EXPLORE (POMYŚL – ZASTANÓW SIĘ – ZBADAJ)

Schemat ten pomaga mi wprowadzać nowe zagadnienie.

Krok 1: Stawiam pytanie: Co wiesz o zagadnieniu?

Krok 2: Co Cię zastanawia?

Krok 3: Co chciałbyś zgłębić?

Korzyści dla ucznia: Każdy uczeń wykorzystuje wcześniej nabytą wiedzę, metoda stymuluje ciekawość i rozwija dociekliwość. Uczniowie notują odpowiedzi na pytania, a następnie dyskutują je w parach, a potem w grupach. Staram się zapisywać ich wnioski tak, aby kolejne lekcje mogły wyjaśnić wszelkie wątpliwości.

 

Rutyna 3-2-1 BRIDGE (3-2-1 MOST)

Rutyna, którą stosuję kiedy zaczynam lekcję od przeanalizowania pojęcia, ogólnego zagadnienia, na przykład: ryzyko; wspomnienia; przyjaźń; sztuka uliczna; medycyna alternatywna.

Krok 1: Uczniowie notują swoje 3 myśli/skojarzenia z zagadnieniem/pojęciem.

Krok 2: Uczniowie tworzą 2 pytania: Co ich nurtuje w związku z nim? Czego chcieliby się dowiedzieć?

Krok 3: Uczniowie formułują 1 metaforę/ porównanie w celu wyjaśnienia, czym jest analizowane pojęcie: na przykład: przyjaźń jest jak …

Po kilku tygodniach kiedy kończymy pracę nad tematem, uczniowie ponownie przechodzą kroki rutyny 3-2-1 Bridge w celu sprawdzenia, ile się nauczyli.

Korzyści dla ucznia: Każdy uczeń musi dokonać refleksji, porównując swoją dotychczasową wiedzę i pierwsze skojarzenia dotyczące tematu z wiedzą nabytą po realizacji tematu.

 

Rutyna Colour-Symbol-Image (KOLOR – SYMBOL – OBRAZEK)

Rutyna, którą stosuję kiedy zaczynam lekcję od przeanalizowania pojęcia, ogólnego zagadnienia, na przykład: ryzyko; wspomnienia; przyjaźń; sztuka uliczna; medycyna alternatywna.

Krok 1: Wybierz kolor reprezentujący dane zagadnienie/pojęcie.

Krok 2: Stwórz symbol reprezentujący zagadnienie.

Krok 3: Stwórz obrazek reprezentujący zagadnienie.

Krok 4: Zaprezentuj je partnerowi/grupie.

Korzyści dla ucznia: Uczeń niewerbalnie potrafi oddać istotę zagadnienia. Metoda ta sprawdza się zarówno do prostych pojęć jak i skomplikowanych idei.

 

Rutyna CIRCLE OF VIEWPOINTS (KRĄG PUNKTÓW WIDZENIA)

Rutyna ta sprawdza się w czasie dyskusji, pozwala uczniowi zobaczyć, iż każdy może inaczej postrzegać problem, z innej perspektywy. Uczniowie pracują w grupkach i każdy z nich ma inną rolę i z jej perspektywy dyskutuje nad problemem.

Krok 1: Myślę o… z perspektywy … (moja rola)

Krok 2: Sądzę, że …

Krok 3: Z perspektywy mojej roli mam następujące pytania…

Korzyści dla ucznia: Rutyna pozwala na prezentowanie różnorodnych perspektyw, uczeń dostrzega, iż każdy ma prawo do swojej opinii.

 

Podsumowując, uczniowie bardzo szybko rozwijają umiejętność posługiwania się tymi schematami. Ich prostota i przejrzystość pozwala niewątpliwie na usystematyzowanie lekcji, ale przede wszystkim stawia uczniów w centrum procesu nauczania i daje im możliwość uporządkowania swoich myśli, co potem ułatwia im pracę nad projektami, wypowiedziami pisemnymi.

 

Bibliografia:

1. “Making Thinking Visible” Ron Ritchhart and David Perkins

2. Strona internetowa: pz.harvard.edu/thinking-routines#CoreThinkingRoutines

 

Barbara Gondek-Błaszków – nauczyciel języka angielskiego w Międzynarodowych Szkołach Paderewski, trener MYP Language acquisition w IBO (workshop leader), ko-lider zespołu języków obcych.

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

• Jak aktywność fizyczna pomaga w nauce?
• Dlaczego rzeźba i sztuki plastyczne mają pozytywny wpływ na rozwój dziecka? 
• Sztuczna inteligencja a dzieci – wskazówki dla nauczycieli i opiekunów
• Kreatywność potrzebna od zaraz
• Nauczyciel jako promotor dobrostanu cyfrowego
• Gen Z i Alfa – czyli z kim pracujemy?
• Jaka jest rola świetlicy szkolnej?
• Książka jako narzędzie rozwoju wyobraźni
• Kompetencje 4K a dzisiejszy świat
• Jak mówić, żeby nie krzywdzić? O języku inkluzywnym w szkole
• Sposoby radzenia sobie ze stresem