Kompetencje przyszłości

Mateusz Dudka i Kamil Soroka

Dla wielu z nas pierwsze miesiące roku to symboliczny początek zmian, kolejnych postanowień, wyrzeczeń i obietnic. A gdyby tak… dostrzec i docenić, co w nas wyjątkowe? 

Dlaczego warto zająć się introspekcją? Jednym z powodów, oprócz identyfikowania zasobów, jest budowanie autonomii, kierowanie własną aktywnością i doskonalenie zdolności, w które jesteśmy uposażeni. Dobrą przestrzenią do podnoszenia tzw. kompetencji życiowo użytecznych (Knopik, 2022, s. 22), może być szkoła, tworząc okazję do rozwijania zasobów transferowalnych (nazywanych również kompetencjami przekrojowymi).

T. Knopik i U. Oszwa (2020) wyróżniają następujące kompetencje przekrojowe:

Autorzy podkreślają, że należy tak budować osobisty kapitał kompetencyjny, by stanowił on osnowę dobrostanu i przekonania o własnej kontroli nad życiem.  

Zapewne zastanawiasz się, Drogi Uczniu, po co zwracać uwagę na wyżej wspomniane czynniki? Raport Future of Skills. Employment in 2030 wskazuje, jakie umiejętności i jaka wiedza będą potrzebne na rynku pracy już za kilka lat. Zatem dobre poznanie siebie pozwoli ci tak planować swoją ścieżkę edukacyjną, by móc dobrze funkcjonować w stale rozwijającym się rynku pracy.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://umiejetnosci2030.pl/#rynek-pracy

Jak będzie wyglądać rynek pracy?

Autorzy raportu biorą pod uwagę kilka kluczowych trendów:

  1. Zrównoważony rozwój

Powstaje sektor gospodarki ekologicznej, więc także „ekologiczne” miejsca pracy.

  1. Urbanizacja

Ponad połowa ludności świata mieszka w miastach (70% do roku 2050).

  1. Wzrastające nierówności społeczne

Dysproporcje w edukacji, służbie zdrowia, usługach, wzrost nierówności w dochodach.

  1. Niepewność polityczna

Wskaźnik ten utrzymuje się na wysokim poziomie od ataku z 11. września.

  1. Zmiany technologiczne

Z jednej strony obawa dotycząca wpływu automatyzacji na zatrudnienie, z drugiej początek nowych zawodów i sektorów.

  1. Globalizacja

Globalne rynki pracy są coraz bardziej zintegrowane.

  1. Zmiany demograficzne

Rosnące pokolenie tzw. milenialsów (osoby urodzone między rokiem 1980 a 2000) o rozbieżnym podejściu do konsumpcji i pracy.

Przeprowadzone analizy wskazują, że ważnymi umiejętnościami będą instruowanie/udzielanie wskazówek, spostrzegawczość, kompetencje interpersonalne i powiązane z nimi dyscypliny takie jak psychologia, socjologia i antropologia. Wyniki podkreślają także znaczenie umiejętności poznawczych wyższego rzędu, takich jak oryginalność i płynność myślenia. Ważne będzie również stosowanie strategii uczenia się, aktywne zdobywanie wiedzy i jej sensowne wykorzystywanie, w tym uczenie się ustawiczne.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://umiejetnosci2030.pl/#rynek-pracy

W rankingu najbardziej istotnych umiejętności wymienili między innymi podejmowanie decyzji, płynność wytwarzania nowych pomysłów, aktywne uczenie się i korzystanie ze strategii uczenia się, myślenie dedukcyjne i krytyczne, edukację ustawiczną, analizowanie wyników, zarządzanie czasem, aktywne słuchanie, rozwiązywanie złożonych problemów, projektowanie gier. W zakresie wiedzy autorzy wymienili następujące dyscypliny: biologię, chemię, informatykę, psychologię, medycynę oraz fizykę.

Wśród kompetencji przyszłości zidentyfikowanych przez ekspertów Obserwatorium Kompetencji Przyszłości pojawiają się: pogłębione wnioskowanie, kreatywna adaptacja rozwiązań, umiejętności analityczne związane z wykorzystaniem technologii, interdyscyplinarność, myślenie projektowe, umiejętności analizy i oceny ryzyka oraz odpowiedzialne podejmowanie decyzji. Wśród kompetencji społecznych wymieniono: umiejętność uczenia się przez całe życie, inteligencję społeczną, pracy w zespole wielokulturowym, efektywnej pracy w zespołach wirtualnych i przedsiębiorczość społeczną. Na kompetencje techniczne w zakresie posługiwania się oraz zarządzania informacją i wiedzą składają się: biegłość w obsłudze nowych mediów, umiejętność zarządzania przeciążeniem informacyjnym, integracji stanowisk zrobotyzowanych i programowania.

Podsumowując, rozwój kompetencji twardych jest ważny, jednak na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy nie mniej istotne są i będą “kompetencje miękkie”. Przemysł 4.0 będzie potrzebował wielu świetnie wyszkolonych i zorganizowanych specjalistów, którzy oprócz wiedzy technicznej będą musieli pracować w zespołach i grupach. Stąd też umiejętność nawiązywania kontaktów między pracownikami, rozwoju relacji pracowniczych oraz umiejętności szybkiego “dogadania się w grupie” będą bardzo cenione na rynku pracy. Już dziś w czasie “zaraz po pandemii” można spotkać się z opiniami pracodawców, którzy twierdzą, że ważniejsze niż zestaw kompetencji twardych jest dla nich to, aby pracownik umiał pracować w grupie, dopasować się do sposobu pracy i filozofii firmy. Wiedzą oni, że obsługi programu, maszyny czy specjalistycznego języka można się nauczyć na szkoleniu czy kursie, natomiast umiejętności współpracy i funkcjonowania w grupie człowiek uczy się w życiu, na co dzień. Dlatego też nie bagatelizujcie umiejętności inter- i intrapersonalnych, gdyż są one nie mniej istotne a często mogą zadecydować o tym, czy ktoś wam da szansę na pracę marzeń czy nie.

Bibliografia:
  1. Bakhshi, H., Downing, J., Osborne, M. and Schneider, P. (2017). The Future of Skills: Employment in 2030. London: Pearson and Nesta.
  2. Knopik, T. (2022). Kapitał różnorodności. Doradztwo zawodowe dla uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi. Warszawa: ORE.    
  3. http://umiejetnosci2030.pl/#rynek-pracy (Pobranie: 01.01.2023.)
  4. https://www.parp.gov.pl/component/publications/publication/rynek-pracy-edukacja-kompetencje-aktualne-trendy-i-wyniki-badan-listopad-2022
  5. https://www.gov.pl/web/ai/raport-z-badan-empirycznych-w-zakresie-kompetencji-i-zawodow-przyszlosci
Mateusz Dudka – nauczyciel psychologii w Międzynarodowym Liceum Paderewski w Lublinie. Aktualnie pracuje nad rozprawą doktorską dotyczącą poziomu rozwoju funkcji wykonawczych w przypadku osób dwu- i wielojęzycznych. Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, psycholog teoretyk i praktyk. Szczególnie cennym osiągnięciem naukowym jest opis funkcjonowania 32-języcznego mężczyzny.

Kamil Soroka – psycholog i doradca akademicki w Międzynarodowym Liceum Paderewski w Lublinie. Ukończył studia podyplomowe z przygotowania pedagogicznego oraz studia podyplomowe z doradztwa kariery i przedsiębiorczości. 

Artykuły, które mogą Cię zainteresować:

Nasze szkoły