Uczciwość akademicka, czyli przejrzystość myślenia
Katarzyna Kijek-Kubejko
Jeśli ocenianie jest zniekształcone przez nieuczciwe działania lub budzące wątpliwości praktyki, ważność całego procesu uczenia się staje pod znakiem zapytania. Uczniowie powinni słyszeć w szkole, że celem edukacji jest nie tylko osiąganie wysokich wyników czy ocen, ale zdobywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności, które będą wykorzystane w przyszłości.
Programy IB (International Baccalaureate) zachęcają uczniów do dociekania i sukcesywnego rozwijania umiejętności krytycznego oraz twórczego myślenia. Uczniowie przedstawiają swój tok rozumowania w formie ustnej, pisemnej oraz wizualnej. Żyjemy jednak w czasach, w których jesteśmy nieustannie zalewani ogromną ilością informacji i opinii. Jak możemy pomóc uczniom poruszać się po tych niespokojnych wodach?
Takiej przejrzystości należy uczyć przez cały okres edukacji dziecka. Aby w pełni opanować techniczne aspekty uczciwości akademickiej, należy zrozumieć, w jaki sposób wiedza jest konstruowana. Bezpieczne i wspierające środowisko nauki, w którym uczniowie mogą swobodnie rozwijać umiejętność myślenia, bez wątpienia pomoże zaszczepić wartości i postawy sprzyjające uczciwości. W tym celu warto również pielęgnować cechy zawarte w profilu ucznia IB.
Dlaczego potrzebujemy uczciwości akademickiej?
Jeśli proces oceniania jest zniekształcony przez nieuczciwe działania lub budzące wątpliwości praktyki, ważność całego procesu uczenia się staje pod znakiem zapytania. Szkoły powinny zatem dołożyć wszelkich starań, aby promować uczciwość akademicką i zapewnić bezwzględne poparcie całej społeczności szkolnej dla ustalonych zasad.
Kluczowymi powodami, które przemawiają za poważnym podejściem do rozwijania uczciwości akademickiej wśród uczniów, są:
- ZAPEWNIENIE UCZCIWOŚCI – Ocenianie może być sprawiedliwe i miarodajne wyłącznie wtedy, gdy odzwierciedla osiągnięcia ucznia, a wszyscy mają równe szanse, aby je pokazać. Wszelkie działania, które podają w wątpliwość dochowanie uczciwości ze strony uczniów bądź nauczycieli będą niekorzystne dla tych, którzy przestrzegali zasad.
- ZACHOWANIE WIARYGODNOŚCI – Zaufanie do danej placówki edukacyjnej oraz pracujących w niej nauczycieli ma fundamentalne znaczenie. Gdy uczeń lub szkoła narusza zasadę uczciwości akademickiej, rzutuje to na wizerunek szkoły oraz podważa osiągane przez nią wyniki.
- UCZENIE SZACUNKU – Uczniowie, którzy rozumieją, w jaki sposób budowana jest wiedza, zrozumieją, że można korzystać z pomysłów, słów lub pracy innych osób. Jednak zgodnie z dobrą praktyką akademicką należy taki fakt wyraźnie zakomunikować, oddając w ten sam sposób szacunek autorowi, z którego dorobku korzystamy.
- BUDOWANIE AUTORYTETU NAUCZYCIELA – Nauczyciele powinni mieć świadomość, że ich zachowanie stanowi nieustanny przykład dla uczniów. Niespójność działań nauczyciela może prowadzić uczniów do przekonania, że przyjęte w szkole zasady są nieistotne.
Nauczyciele powinni w pełni przestrzegać ustalonych wspólnie wytycznych, szczególnie w zakresie poziomu wsparcia ucznia. Nauczyciele powinni również zaakceptować, że od uczniów oczekuje się samodzielnej pracy i nie należy wyręczać ich oraz udzielać zbyt dużej pomocy podczas wykonywanych zadań.
Na bieżąco powtarzanym przez nauczycieli przekazem powinno być to, że celem edukacji jest nie tylko osiąganie wysokich wyników czy ocen, ale przede wszystkim zdobywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności, które będą przez nich wykorzystane w przyszłości.
Jakie są powody uciekania się do nieuczciwości akademickiej?
- brak wiedzy czy zrozumienia tego, czym jest praca autorska,
- niezrozumienie regulaminu uczciwości akademickiej szkoły,
- brak świadomości konsekwencji swoich działań,
- złe zarządzanie czasem,
- brak konsekwencji dla tych, którzy dopuszczają się nieuczciwych praktyk akademickich,
- łatwość pozyskiwania informacji w Internecie oraz ogólne przekonanie, że informacje tam dostępne należą do wszystkich i można z nich korzystać bez konieczności wzmiankowania o nich i odsyłania do źródła,
- presja, aby odnosić wymierne sukcesy w nauce i osiągać doskonałe wyniki.
Wskazane jest, aby niedociągnięcia ze strony uczniów nie podlegały od razu surowej karze. Zdecydowanie ważniejsze będzie stworzenie wspierającego środowiska, które pozwoli uczniom zdobywać wiedzę, jednocześnie rozwijając wymagane umiejętności i zrozumienie tego, czym jest dobra praktyka akademicka.
Temat uczciwości akademickiej powinien pojawiać się w szkole od najmłodszych lat jako integralny element programu nauczania oraz kształcenia postaw dzieci. Jako wzmocnienie tematu uczciwości akademickiej mogą być również wykorzystywane narzędzia oceniania kształtującego. Dają one bowiem możliwość wyrażenia opinii w postaci informacji zwrotnej, a także umożliwiają identyfikację obszarów do pracy.
Warto ustalić też wspólnie strategie klasowe, dotyczące działań koncentrujących się na zapobieganiu przypadkom nieuczciwych praktyk akademickich.
Uczniowie potrzebują czasu i wsparcia, aby stopniowo rozwijać umiejętności techniczne, np. w zakresie cytowania, tworzenia listy źródeł czy bibliografii. Tylko wtedy będą w stanie poprawnie odnieść się do dzieła, wykonać autorską pracę lub przeprowadzić badania w sposób odpowiedzialny i etyczny. Szkoła powinna też nauczyć uczniów, jak postępować, jeśli będą świadkami incydentu sprzecznego z zasadami uczciwości.
Podopieczni powinni wiedzieć, do kogo się zwrócić, jeśli mają wątpliwości dotyczące uczciwości akademickiej.
Wszyscy członkowie społeczności IB, w tym uczniowie, powinni dążyć do rozwijania cech zawartych w profilu ucznia IB (cechy ucznia IB oczami uczniów). Od najmłodszych lat oczekuje się, że uczniowie IB będą potrafili rozróżnić, co jest dobre, a co złe. W kontekście uczciwości akademickiej jedną z najważniejszych cech jest bycie “principled” – prawymi ludźmi z zasadami, którzy działają w sposób uczciwy, z silnym poczuciem sprawiedliwości oraz poszanowaniem godności i praw ludzi na całym świecie. Tacy uczniowie biorą z czasem odpowiedzialność za swoje działania oraz ich konsekwencje.
Misja IB jasno określa aktywną rolę uczniów we własnej nauce. Uczniowie są nie tylko odbiorcami, ale także twórcami autentycznych treści, które odzwierciedlają ich osobisty poziom osiągnięć. Kiedy uczniowie zrozumieją rolę, jaką pełnią w procesie uczenia się, zaakceptują również, że są odpowiedzialni za efekt końcowy pracy przedłożonej do oceny i że powinna ona odzwierciedlać ich autentyczny wkład, ponieważ tylko w ten sposób mają szansę otrzymać ocenę, która jest sprawiedliwa. Genialnie widać tę zależność w pracy grupowej, gdy ocena jest jednakowa dla wszystkich członków grupy i tylko uczniowie tak naprawdę wiedzą, kto wykonał jaką część pracy.
Uczniowie, którzy dopuszczają się praktyk sprzecznych z zasadami uczciwości akademickiej, nie tylko tracą możliwość zrozumienia i zaakceptowania własnych mocnych i słabych stron, ale także stawiają w niekorzystnej sytuacji tych uczniów, którzy uczciwie i rzetelnie podeszli do wykonywanego zadania.
Jakie są obowiązki uczniów?
- zdobywać pełną wiedzę na temat polityki uczciwości akademickiej obowiązującej w szkole,
- reagować na incydenty nieuczciwości akademickiej i zgłaszać je swoim nauczycielom i/lub koordynatorom programów,
- wypełniać wszystkie szkolne zadania w sposób uczciwy i optymalny,
- wymieniać wszystkie wykorzystane źródła w przygotowanych do oceny pracach,
- powstrzymać się od wykorzystywania niedozwolonej pomocy w wykonywaniu lub redagowaniu pracy, na przykład od przyjaciół, krewnych, innych uczniów czy prywatnych korepetytorów,
- nie wyręczać rówieśników w wykonywaniu ich pracy,
- dążyć do odpowiedzialnego korzystania z Internetu oraz platform mediów społecznościowych
Aby wspierać swoje dzieci i szkołę, rodzice muszą zaakceptować fakt, że zasada uczciwości akademickiej jest fundamentalną częścią filozofii edukacyjnej IB. Rodzice powinni również rozumieć zasady, których przestrzegania oczekuje się od szkół, koordynatorów, nauczycieli i wszystkich uczniów IB. W przypadku pytań bądź wątpliwości rodzice powinni zwrócić się do szkoły w celu uzyskania wyjaśnień.
W porozumieniu ze szkołą rodzice mogą również zostać włączeni do grona osób odpowiedzialnych za opracowywanie i aktualizowanie szkolnej polityki uczciwości akademickiej. Poprzez aktywne uczestnictwo, rodzice stają się propagatorami wspólnie ustalonych zasad uczciwości akademickiej.
Dzięki zrozumieniu i zaakceptowaniu oczekiwań szkoły rodzice będą odpowiednio przygotowani do wspierania swoich dzieci, ponieważ będą w stanie wyjaśnić im, na czym one polegają. Oznacza to, że mogą wspierać swoje dzieci w rozwijaniu sumiennego i odpowiedzialnego podejścia do nauki.
Kiedy rodzice popierają stanowisko szkoły, będą również mniej skłonni do udzielania nieuczciwej pomocy swoim dzieciom, na przykład poprzez pisanie czy poprawianie ich prac. Wręcz przeciwnie, będą starać się zapewnić swoim dzieciom warunki niezbędne do samodzielnej pracy.
Bibliografia:
-
Academic honesty in the IB educational context, International Baccalaureate Organization 2014
-
Academic Integrity, International Baccalaureate Organization 2019
-
Prezentacja: academic-honesty-in-ib
Katarzyna Kijek-Kubejko – wicedyrektorka, koordynatorka programu IB PYP i nauczycielka j. hiszpańskiego w Międzynarodowej Szkole Podstawowej Paderewski.
