Weronika Lenarczik
Sen jest jednym z najważniejszych elementów naszego zdrowia oraz dobrego samopoczucia. W świecie pełnym obowiązków szkolnych, pozaszkolnych zajęć oraz godzin spędzanych przed ekranami wielu uczniów zaniedbuje wypoczynek.
Udowodniono, iż zalecana ilość snu dla nastolatków wynosi od 8 do 10 godzin każdej nocy. Według American Academy of Sleep Medicine oraz badań przeprowadzonych przez National Sleep Foundation, taka ilość snu jest konieczna do prawidłowego rozwoju organizmu, utrzymania koncentracji oraz dobrej kondycji psychicznej i fizycznej. Niedostatek snu może być odpowiedzialny za zaburzenia funkcji poznawczych, zmęczenie, rozdrażnienie czy spadek energii. Bezsenność może również powodować wiele odległych w czasie skutków jak np. choroby układu krążenia, psychosomatyczne czy nowotworowe.
Zaburzenia snu dotykają wiele osób, a bezsenność jest jednym z najczęściej spotykanych problemów wśród młodzieży. Zaburzenia snu mogą mieć różne formy:
Bezsenność jest elementem różnych chorób lub zaburzeń, a także może być efektem ubocznym leków psychotropowych, w tym leków o działaniu przeciwdepresyjnym.
Czym jest nasz zegar biologiczny? Jest to rytm dobowy naszego całego dnia. Jego działaniem jest określenie najbardziej odpowiedniego poziomu koncentracji i zdolności do nauki oraz pracy.
Według doktora Paula Kelley’a z Uniwersytetu Oksfordzkiego, który jest honorowym współpracownikiem ds. neurologii snu, rytmu dobowego i pamięci na Open University w Milton Keynes, ignorowanie naturalnego rytmu dobowego powoduje zmęczenie, frustracje, napięcie emocjonalne, zaburzenia w koncentracji, rozdrażnienie oraz trudności w regulacji emocji czy spadek ogólnego nastroju. Zaburzony rytm dobowy również może mieć swoje konsekwencje na polu somatycznym, powodując różne choroby: serca, zaburzenia nastroju, otyłość, cukrzycę.
Przeczytaj też: Jak mądrze zarządzać czasem?
Aby rozpoznać bezsenność, ważne jest przeprowadzenie badania klinicznego ze względu na to, że jest to subiektywna dolegliwość i każdy może odczuwać ją inaczej. Wywiad kliniczny polega na odbyciu wywiadu z pacjentem (może też zebrać informacje od osób najbliższych). Bardzo ważne i niezbędne w diagnozie bezsenności jest prowadzenie tak zwanego dzienniczka snu, który przydaje się również później do monitorowania wyników leczenia. Dziennik może zawierać – ocenę jakości snu, ile trwał sen, o której poszliśmy spać oraz wstaliśmy. Można go poszerzyć o:
Poza tym kolejnymi metodami i narzędziami, jakie są używane w diagnostyce i/lub leczeniu zaburzeń snu jest farmakoterapia, psychoterapia, regularna suplementacja melatoniny. Ważne jest, aby wykluczyć inne przyczyny, które mogą powodować zaburzenia snu.
Może się zdarzyć tak, że nie można rozpoznać źródła problemu bezsenności, ale nie jest to przeszkodą do wprowadzenia efektywnego leczenia.
Okres adolescencji przynosi zmiany fizjologiczne i neurobiologiczne, ale we współczesnym świecie nastolatek napotyka na dodatkowe pokusy i wyzwania, które sprawiają, że celowo przesuwane są godzin snu. Odkłada się godzinę zaśnięcia na rzecz innych rzeczy, które według nastolatka mogą być bardziej atrakcyjne w danym momencie. Nie można zapominać również o tym, że duża część nastolatków specjalnie przesuwa godziny zaśnięcia na rzecz nauki i tak zwanej „zarwania nocy”. Może się wydawać, że wiedza jest dobrze przyswajana o tej porze, lecz często jest to złudne a dzień po zerwanej nocy niesie za sobą szereg konsekwencji – zaburzenia w procesach poznawczych – trudności z zapamiętywaniem i koncentracją oraz odtworzeniem zapamiętanego materiału na lekcji bądź sprawdzianie, „odpływanie” w trakcie lekcji. Następne to: rozproszenie i wrażliwość na dźwięki i światło, rozdrażnienie i chwiejność emocjonalna.
Badania przeprowadzone na przykład przez National Sleep Foundation oraz University of California, Berkeley pokazują, że brak snu obniża zdolność koncentracji i zapamiętywania. W szczególności badania prowadzone przez dr. Matthew Walkera wykazały, że sen odgrywa kluczową rolę w konsolidacji pamięci, a jego brak sprawia, że przyswojona wiedza nie zostaje dobrze utrwalona. Powstał termin „junk sleep” w powiązaniu do „junk food”, czyli do „śmieciowego jedzenia”. Długość i jakość snu nie pozwalają wówczas na regeneracje sił nastolatka.
Przeczytaj też: Jak skutecznie się uczyć?
Oprócz profesjonalnej diagnostyki lekarskiej można samemu wspierać jakość swojego snu poprzez:
Bibliografia :
Weronika Lenarczik – psycholożka w Międzynarodowym Liceum Ogólnokształcącym Paderewski, koordynatorka Service as Action (SA).