Inteligencja czy inteligencje? W jakiej sferze uzdolnione jest twoje dziecko?

Małgorzata Kopacz

Wzależności od tego, który typ inteligencji dominuje u dziecka, różne powinno być postępowanie dorosłych wspierające jego rozwój.

Tradycyjne ujęcie inteligencji opiera się głównie na testach IQ, które klasyfikują człowieka jako „mądrego”, „normalnego” lub „wadliwego”. Jednak według Howarda Gardnera, amerykańskiego psychologa, profesora Uniwersytetu Harvarda, istnieją różne rodzaje inteligencji i w zależności od tego, który dominuje u dziecka, w różny sposób powinniśmy je wspierać.

Rodzaje inteligencji u dziecka

Inteligencja jest wielopłaszczyznowa i wykracza poza zdolności lingwistyczno-logiczne.

Teoria inteligencji wielorakich pokazuje, że inteligencja jest wielopłaszczyznowa i wykracza poza zdolności lingwistyczno-logiczne, tradycyjnie oceniane w nauczaniu. Gardner zakłada przede wszystkim, że każda osoba posiada różne typy inteligencji. Jednak są one w różnym stopniu rozwinięte u każdego z nas. Według badacza inteligencja jest czymś dynamicznym i zmienia się w procesie rozwoju jednostki.

Gardner przedstawia aż osiem typów inteligencji oraz różnych ścieżek uczenia się: językową, matematyczno–logiczną, ruchową, wizualno–przestrzenną, muzyczną, przyrodniczą, intra- i interpersonalną.

Jak się to ma do praktyki szkolnej? Diagnoza i sposoby rozwijania inteligencji.

Teoria Gardnera pozwala dostrzec, że każde dziecko jest uzdolnione w specyficzny dla niego sposób. Każde więc może osiągać sukcesy. W myśl tej teorii, należy wyznaczyć profil inteligencji dziecka, by opracować metody i formy pracy dostosowane do indywidualnych potrzeb. W tym celu zwracamy uwagę na preferowane przez ucznia zabawy, czynności i rodzaj twórczości, jaką wybiera. Po miesiącu obserwacji możemy już spróbować określić profil inteligencji ucznia.

Jeśli chcemy to zrobić, ważne, by wiedzieć, co jest charakterystyczne dla danego profilu.

  • Jeśli mamy dziecko, które czyta wszystko, co wpadnie mu w ręce, a jego opowiadania wyróżniają się bogatym słownictwem, prawdopodobnie mamy do czynienia z wysoką inteligencją językową. Rozwojowi tego typu inteligencji sprzyjają zgadywanki, gry słowne, kończenie rozpoczętych historyjek czy wymyślanie opowiadań.
  • Dziecko z wysoką inteligencją matematyczno-logiczną zazwyczaj jest dobrze zorganizowane, dociekliwe i dokładne. Lubi liczyć i rozwiązywać zadania oraz zagadki. Najlepszy sposób na rozwijanie tego typu inteligencji to zadania matematyczne, gry liczbowe lub majsterkowanie.
  • Inteligencję fizyczno-ruchową charakteryzują problemy z usiedzeniem w miejscu. Dziecko najlepiej uczy się wtedy, kiedy może coś wziąć do ręki, dotknąć, podnieść. Rozwojowi tej inteligencji sprzyja uprawianie sportu, uczestnictwo w zajęciach artystycznych (np. teatralnych) czy zagadki ruchowe (kalambury).
  • Dziecko z wysoką inteligencją wizualno-przestrzenną chętnie wykonuje zadania z diagramami, mapkami, labiryntami, a zeszyty zdobi szlaczkami. Jego prace plastyczne mają niebanalną tematykę, wyczucie koloru i proporcji. Prace manualne – sklejanie modeli, układnie puzzli, klocków, lepienie z plasteliny to najlepsze sposoby na kształtowanie tego typu inteligencji.
  • U dzieci, które w czasie zajęć nucą pod nosem, lubią słuchać muzyki lub uczyć się, kiedy w tle coś gra mamy do czynienia z wysoką inteligencją muzyczną. Tego typu zdolnościom sprzyja łączenie z muzyką różnych aktywności np. wyróżnianie i nazywanie dźwięków z otoczenia, zamienianie w piosenki wiadomości do zapamiętywania.
  • Inteligencję przyrodniczą charakteryzuje ciekawość świata i wrażliwość na naturę. Dziecko mające ją wysoko rozwiniętą lubi eksperymentować i robić doświadczenia. By rozwijać ten typ inteligencji, warto pozwolić dziecku na prowadzenie hodowli roślin, wykonywanie w domu prostych doświadczeń, oglądanie programów przyrodniczych czy opiekę nad własnym zwierzątkiem.
  • Wysoką inteligencją intrapersonalną odznacza się zwykle dziecko wyciszone, mało aktywne na zajęciach. Woli ono siedzieć z boku niż uczestniczyć w zabawach i pracy grupowej. By rozwinąć ten rodzaj inteligencji, pozwólmy dzieciom na samodzielne planowanie pracy, nie zmuszajmy do wystąpień na forum, zachęcajmy do przekładania emocji na prace twórcze.
  • Na drugim biegunie mamy dziecko z wysoką inteligencją interpersonalną. To osoba bardzo społeczna, która łatwo nawiązuje kontakty. Lubi być w grupie i często jej przewodzi. Gdy chcemy rozwinąć tego typu inteligencję u dziecka, zachęćmy je do zabawy w większym gronie, nakłońmy do rozmowy na temat uczuć i poglądów, powierzmy obowiązki i zadania związane z komunikacją z innymi.

Po co to wszystko?

Inteligencje mniej rozwinięte można rozbudzić poprzez wykorzystanie indywidualnych zdolności i predyspozycji.
Wyznaczenie profilu inteligencji ma na celu uświadomienie kierunków pracy z dziećmi. Ważne jest to, by uzyskać zharmonizowany i zrównoważony rozwój dziecka. By to osiągnąć, należy rozbudzić inteligencje mniej rozwinięte poprzez wykorzystanie indywidualnych zdolności i predyspozycji. Z kolei mocne strony dziecka należy rozwijać starając się nie ukierunkowywać za mocno jego zainteresowań, lecz budzić ogólną ciekawość poznawczą.

W pracy nauczycielskiej staram się rozwijać różnorodne uzdolnienia dzieci poprzez stosowanie różnych stylów nauczania w odpowiedzi na wielorakie style uczenia się uczniów. Wbrew pozorom, właściwe rozpoznanie i zindywidualizowanie metod w grupie dzieci jest niezmiernie trudne. Bogactwo stylów przekazywania i dochodzenia do wiedzy pozwala na dotarcie do wszystkich uczniów. Nauka poprzez zabawy i gry zespołowe, łamigłówki, piosenki, rymowanki, eksperymenty czy rysunki, czyli umożliwianie dzieciom pracy w różnych formach, pozwala wszystkim uczniom zaprezentować swoje możliwości i talenty oraz osiągnąć wyznaczony cel.

Innym, równie ważnym z mojego punktu widzenia, elementem warunkującym rozwijanie różnorodnych uzdolnień dziecka jest system oceny jego osiągnięć. Powinien on  uwzględniać profil inteligencji oraz poziom rozwoju i możliwości dziecka, a także wiązać się z indywidualnymi zaleceniami – wykazem działań odpowiednich dla dziecka o konkretnym profilu.

Pamiętajmy jednak, że sama szkoła nie jest w stanie w zupełności sprostać zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych dzieci. Konieczne jest włączanie do współpracy rodziny dziecka oraz innych placówek kultury (kino, muzeum, filharmonia, teatr, itp.), zapewniających bodźce stymulujące rozwój różnych rodzajów inteligencji.

Dbajmy więc o rozwijanie talentów i zdolności naszych dzieci, ponieważ kluczem do sukcesu jest nie tylko zdolność uczenia się, ale też umiejętność zarządzania sobą – swoimi talentami i umiejętnościami.

Bibliografia:
T.Armstrong, 7 rodzajów inteligencji, Warszawa 2009.
J.Fox, Odkryj silne strony twojego dziecka, Warszawa 2008.
H. Gardner, Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, Warszawa 2009.
H. Gardner, Pięć umysłów przyszłości, Warszawa 2009.
A. Kopik, M. Zatorska, Każde dziecko jest zdolne, Kielce 2009.

Małgorzata Kopacz – nauczycielka wychowania wczesnoszkolnego, wychowawczyni klasy 2c w MSP Paderewski

Nasze szkoły